Inmiddels 12 jaar geleden viel ik letterlijk stil door een burnout. Daar begon mijn lange weg op zoek naar duurzaam herstel. Dat begint met fysiek herstel. Langdurige stressklachten zorgen immers voor een neuro-hormonale ontregeling in je brein wat een effect heeft op je hele systeem. Op je lichaam, op je denken, voelen en hele zijn.
Inmiddels ken ik de stressreacties van mijn lijf best goed. Ik weet dat als ik moe op sta dat niet het moment is om te gaan hardlopen, maar beter een rustige wandeling kan gaan doen. Ik weet wat te doen als ik mentaal moe ben. Ik weet wat het effect is van de gezellige borrel met vrienden op mijn nachtrust. Al deze kennis over mezelf maakt dat ik bewuste keuzes kan maken voor vitaal en veerkrachtig leven en werken. En dat betekent zeker niet dat ik altijd alleen maar goede keuzes maak. Het betekent wel dat ik weet wat de consequenties zijn en daar mee deal door wat extra aandacht voor herstel.
Jouw stress is uniek
Weten hoe jouw lijf werkt is essentieel om elke dag weer te herstellen van stress. Op die manier raak je niet overspannen of burnout.
Dat betekent ook dat je kennis hebt over de manier waarop jij mentaal en fysiek reageert op stress. Elke dag gaan mensen in dezelfde context om met stress en toch doet iedereen dat op zijn eigen manier. Zo reageer jij anders als je bijvoorbeeld te laat komt door een file, dan jouw collega.
Mensen reageren verschillend op stress. Er zijn veel factoren die je reactie op stress bepalen zoals je ervaringen in het verleden, je genetische aanleg, je persoonlijkheid, leefstijl en cultuur. Daarom is het ervaren van stress voor ieder persoon uniek.
Wist je dat de manier waarop je op stress reageert wordt beïnvloed door factoren die al voor je geboorte zijn bepaald?
Onderzoek heeft aangetoond dat een door stress veroorzaakte hoge cortisolspiegel bij een zwangere vrouw nadelig kan zijn voor de ontwikkeling van de foetus. De foetus ervaart dan ook een hoog cortisolniveau. Hierdoor kunnen de receptoren voor stress gerelateerde stoffen in het brein veranderen waardoor die voor de rest van het leven van het kind gevoeliger blijven voor stress.
Bron: S. McClellan en B. Hamilton, Chill 2010.
–
Stresstypen
De werking van ons stressysteem is complex en er zijn vele boeken over geschreven. Enige kennis hierover is nodig om te begrijpen hoe het voor jou werkt. Dan kun je ook verkennen welk stresstype jij bent.
In de basis zijn er vier stresstypen te onderscheiden afhankelijk van de werking van jouw autonome zenuwstelsel en hormoonhuishouding. Stress wordt pas een probleem als het chronisch is. Het lichaam blijft dan reageren alsof er sprake is van een dreiging, terwijl de dreiging er niet meer is. Het lichaam is dan niet meer in staat optimaal te herstellen. Dan ontstaan ook stressklachten omdat de fysiologische processen niet meer goed functioneren.
Het autonome zenuwstelsel
Het autonome zenuwstelsel is verantwoordelijk voor belangrijke lichamelijke functies zoals ademhaling, hartslag, temperatuur en bloeddruk. Wanneer het autonome zenuwstelsel in balans is wordt er voortdurend gewisseld tussen de sympathische en parasympatische activiteit. De sympaticus is een gaspedaal die zorgt voor activering van het lichaam als overlevingsreactie om te vluchten of te vechten. Als de stress afneemt zorgt de parasympaticus voor herstel door te remmen. Het brengt het lichaam steeds weer terug in balans en zorgt dus voor interne stabiliteit. Het is een ingenieus werkend systeem aangestuurd door de hersenen. Een evenwichtig autonoom zenuwstelsel is belangrijk voor een goede fysieke en mentale gezondheid. Als de activiteit van de sympaticus hoog blijft, dan blijf je ‘aan’ staan en lukt het niet meer om de balans te herstellen. Sommigen lukt dat dan alleen nog maar door op de noodrem te gaan staan en letterlijk stil te vallen. Van hoogste versnelling naar instorting. Ook kunnen er sluipenderwijs allerlei ziektes ontstaan.
Hormoonhuishouding
De HPA-as (hypothalamus-hypofyse-bijnier) heeft een belangrijke taak in jouw stressreactie. Hij zorgt ervoor dat hormonen worden afgegeven zodat je bijnieren cortisol gaan produceren. Cortisol is het belangrijkste stresshormoon. Te veel of te weinig cortisol heeft invloed op jouw uitstraling, hoe je slaapt, op je energieniveau, intensiteit van je emoties en het functioneren van je afweersysteem.
We kennen 4 basistypen
Het samenspel tussen je autonome zenuwstelsel en hormoonhuishouding bepaalt je stresstype. De meeste mensen herkennen een van de typen als hun primaire type.
- Hyper S
- Hyper P
- Hypo S
- Hypo P
[uit: Onderzoek McClelland & Hamilton]
Hyper en hypo verwijzen naar je hormoonhuishouding (de HPA-as) met een verhoogde of verlaagde productie van cortisol, het stresshormoon. De S en de P verwijzen naar het autonome zenuwstelsel, waarbij de S staat voor activatie van het sympatische zenuwstelsel. De P staat voor de parasympatische activiteit die zorgt voor rust en herstel. Elk type kenmerkt zich door bepaald gedrag en een bepaalde disbalans.
Er is geen goed of fout, beter of slechter, het is individueel en kan in sommige gevallen ook verschuiven in de loop van je leven.
In de volgende blogs lichten we steeds een stresstype toe. Als je inziet waar en op welke wijze je lichaam geneigd is uit balans te raken kun je voor jou toepasselijke technieken kiezen die je doen herstellen.
Wil je daar niet op wachten en meteen aan de slag om inzicht te krijgen in jouw stresstype en wat voor jou noodzakelijk is om te herstellen van stress? Ga dan zelf aan de slag met onze module ‘de Stressmanager’ of neem direct contact op.
Bronnen:
S. McClellan, B. Hamilton, Chill 2010
C. Karsten, Daar ga ik weer! 2015
Cortisolmanager, Grip op werkstress.