Stress is voor veel vrouwen een trouwe metgezel in hun dagelijks leven. Misschien is dat voor jou ook wel zo. Je hebt een drukke baan waarin je je helemaal wilt geven maar ook een gezin waarin je heel graag de moeder en/of partner wilt zijn die je voor ogen hebt. Mogelijk hebben je ouders nu ze wat ouder zijn extra zorg nodig of zijn er vriendinnen die door een moeilijke periode in hun leven gaan. En natuurlijk wil je er voor al deze mensen graag zijn. Dat spreekt voor zich. Alleen zitten er maar beperkte uren in een dag. Meer dan eens heb je dan ook het gevoel dat je er zelf bij inschiet.
Dit drukke bestaan gaat vaak redelijk goed totdat ineens, als donderslag bij heldere hemel, de overgang inzet. Vaak zijn de eerste duidelijke tekenen daarvan al te merken rondom je 40-45 jaar. Plots lukt het dan niet meer zo goed om alle ballen in de lucht te houden. Ineens heb je veel meer last van stress, ben je prikkelbaar, kom je niet meer goed tot rust en kun je niet meer zoveel hebben. Wat daarbij niet helpt is dat je door die beginnende overgang ook last krijgt van opvliegers, nachtelijke zweetpartijen, een minder goede nachtrust en een wisselende stemming.
Hoe kan dat nou? En vooral wat kun je er aan doen? Het antwoord ligt in meer begrip over hoe je hormonen werken.
Hormonen maken de dienst uit in het lichaam
Jouw lichaam maakt de hele dag door allerlei soorten hormonen. Hormonen om je stressreactie te reguleren, om je cyclus te reguleren, om je honger- en verzadigingsgevoel te regelen en om je innerlijke thermostaat (je schildklier) goed te laten werken. Al die hormonen hangen met elkaar samen. Een verstoring in een van de hormonen geeft dan ook vaak een verstoring in de andere hormonen. Met name je geslachtshormonen oestrogeen en progesteron die onder andere je cyclus en libido regelen zijn hier heel gevoelig voor.
Stresshormonen en geslachtshormonen worden uit dezelfde bouwstof gemaakt
Daarbij is het goed om je te realiseren dat de hormonen die jouw stressreactie reguleren (je stresshormonen) en de hormonen die je cyclus regelen (je geslachtshormonen) gemaakt worden uit dezelfde basisstof. Deze stof is cholesterol. Uit cholesterol maakt je lijf zowel het stresshormoon cortisol als de geslachtshormonen oestrogeen en progesteron.
Nou wil het geval dat het lichaam stress veel belangrijker vindt dan jouw cyclus. Dat is evolutionair gezien ook logisch: als er gevaar dreigt, dan gaan we niet voortplanten. Dat komt later wel weer als het gevaar geweken is. Het maken van geslachtshormonen in tijden van stress is dus een verspilling van energie. Daarom zal het lichaam altijd voorrang geven aan het produceren van het stresshormoon cortisol. Het gevolg is dat er uit de beschikbare hoeveelheid cholesterol minder van jouw geslachtshormonen oestrogeen en progesteron wordt geproduceerd. Dit geeft dan weer allerlei klachten in je cyclus en doet je libido dalen.
De bijnieren spelen een hoofdrol in de hormoonhuishouding rondom en na de overgang
In de vruchtbare levensfase worden de geslachtshormonen oestrogeen en progesteron vooral geproduceerd in je eierstokken en een klein beetje in je bijnieren. De bijnieren zijn onze apothekers en produceren een groot deel van onze hormonen, vooral onze stresshormonen adrenaline en cortisol worden daar geproduceerd. Tot zover dus geen probleem: elk orgaan zijn eigen rol. De eierstokken zorgen voor je cyclus en libido en de bijnieren voor je stressregulatie.
Langdurig last hebben van stress legt echter een behoorlijke druk op je bijnieren. Die moeten heel hard werken om voldoende stresshormonen te produceren. Kortdurend is dat geen probleem, maar langdurig wel. Daar zijn ze niet voor gemaakt. Ze worden als het ware overvraagd en dat geeft problemen in hun functioneren. Ze gaan minder goed werken. Dat is op zichzelf al een probleem, maar dat wordt een nog groter probleem als jij vervolgens in de overgang komt.
In de overgang stoppen de eierstokken namelijk met het maken van oestrogeen en progesteron. Die taak moet worden opgepakt door je bijnieren en je vetweefsel. En ja, daarom krijg je in deze fase van je leven dat zwembandje om je middel dat maar niet weg wil. Dat is functioneel om jouw vrouw zijn te waarborgen en je bijnieren te ontlasten.
Die drukke, overbelaste bijnieren moeten dus vanaf het moment dat jij in de overgang komt naast stresshormonen ook je geslachtshormonen gaan produceren. En dat gaat bij overbelaste bijnieren meestal niet zo goed. Het gevolg zijn allerlei overgangsklachten en een toegenomen stressgevoeligheid. Helaas blijft het daar niet bij….
De overgang laat je stresssysteem anders werken
In de vruchtbare levensfase hebben vrouwen een heel gevoelig stresssysteem. Het systeem is vooral heel gevoelig voor het oplossingshormoon cortisol. Je hebt er maar een beetje van nodig om de stressreactie tot rust te brengen en je lijf reageert er super snel en direct op. Daarom kun je in deze fase in je leven ook zoveel multitasken en aanpakken; je bent meestal goed stressbestendig.
Zodra je in de (buurt van de) overgang komt, verandert dit. Je hebt ineens veel meer cortisol nodig om je stresssysteem tot rust te brengen en je stresssysteem wordt ook veel actiever. Je staat dus veel sneller en makkelijker ‘aan’ en gaat veel langzamer en moeilijker ‘uit’. In combinatie met overbelaste bijnieren en het feit dat stress voorgaat op het produceren van geslachtshormonen wordt het dan een beetje een warboeltje in het lijf van veel vrouwen van rond de 45 jaar en ouder. En dat merk je waarschijnlijk ook op je werk.
Voeding en leefstijl helpen bij stress- en overgangsklachten
Gelukkig kun je heel veel zelf doen om jezelf in tijden van stress en de overgang te ondersteunen. In deze perioden is het bijvoorbeeld heel belangrijk om de juiste voeding te eten; voeding waar je lijf hormonen van kan maken. Zorg dus voor voldoende gezonde eiwitten, zoals biologische eieren, vette vis, gevogelte, noten, pitten en zaden. En eet verder meer gezonde vetten zoals die in vette vis, avocado, olijven, walnoten, extra vierge olijfolie.
Naast voeding is ontspanning in deze fase van je leven heel belangrijk. Neem tijd voor jezelf en besteed die om te voelen wat jij nu echt nodig hebt. Luister meer naar je hart en minder naar je hoofd en geef het hart wat het nodig heeft. Zo kun je meer rust vinden, je batterij opladen en kunnen de bijnieren herstellen en meer geslachtshormonen gaan produceren. Dat is dan weer goed tegen overgangsklachten.
Vind je dit interessant en lijkt het je wel wat om hier extra ondersteuning bij te krijgen? Om eens samen met professionals te kijken hoe je je juist in deze fase van je leven veel beter kunt voelen? Dan is onze module Overgangskracht iets voor jou. In deze module ondersteunen we jou in deze fase van je leven waarin er fysiek, mentaal en spiritueel zoveel verandert. Benieuwd hoe we jou hierbij kunnen helpen? Lees er meer over.
Chantal van den Brandt, kPNI therapeut