Ben je opgewonden? Dan gaat je hart sneller slaan. Ben je zenuwachtig of nerveus? Dan klopt je hart in je keel. Schrik je? Dan lijkt je hart even stil te vallen. Al eeuwenlang staat het hart symbool voor de emoties die we voelen omdat het hart met haar ritmewisselingen kan uitdrukken wat een mens voelt. Daarom op deze Valentijnsdag een speciaal blog over ons hart.
Hartritmevariabiliteit (HRV) krijgt de laatste tijd steeds meer aandacht en dat is niet voor niets! Het is een belangrijke indicator van de veerkracht, vitaliteit en werking van het autonome zenuwstelsel. Het autonome zenuwstelsel is verantwoordelijk voor belangrijke lichamelijke functies zoals ademhaling, hartslag, temperatuur en bloeddruk. Wanneer het autonome zenuwstelsel in balans is wordt er voortdurend gewisseld tussen parasympathische (rempedaal) en sympathische activiteit (gaspedaal), wat o.a. tot uiting komt in de hartritmevariabiliteit. De mate waarin dit gebeurt is een belangrijke indicator van onze huidige en toekomstige gezondheid.
Wat is hartritmevariabiliteit?
Laten we eens beginnen bij het begin. Bij een hartritme van 60 slagen per minuut, slaat je hart niet precies elke seconde. De ene keer zal er 0,956 seconde tussen twee opeenvolgende hartslagen zitten, de andere keer 1,157 seconde. Er zit dus variatie in de tussenliggende tijd tussen hartslagen. Dit is de hartritmevariabiliteit (HRV). Des te groter de variabiliteit hierin des te veerkrachtiger en vitaler je lichaam is.
HRV en het autonome zenuwstelsel
Hartritmevariabiliteit wordt gemeten vanuit de hartfunctie. De fluctuatie vindt echter zijn oorsprong in het autonome zenuwstelsel dat verantwoordelijk is voor alle onbewuste functies in je lichaam zoals je ademhaling, bloeddruk, spijsvertering en hartslag.
Het autonome zenuwstelsel bestaat uit twee systemen die een tegengestelde werking hebben: het parasympatisch zenuwstelsel (het rempedaal/ ‘rest and digest’) en het sympathisch zenuwstelsel (het gaspedaal/ ‘fight or flight’). Het is belangrijk dat beide systemen in evenwicht zijn. Beiden sturen namelijk tegelijkertijd signalen naar je hart (en naar alle andere organen en hormoonstelsels). Als het zenuwstelsel in balans is, zorgt het parasympatisch systeem voor een tragere hartslag en het sympatische systeem voor een hogere hartslag. Dit zorgt voor een variatie in je hartritme: de hartritmevariabiliteit.
HRV is een indicatie van je huidige en toekomstige gezondheid
Uiteindelijk wordt de HRV door vele factoren bepaald. Biologische factoren zoals geslacht, leeftijd en genetica spelen hierin ook een rol. Door dagelijkse gebeurtenissen zoals stress, ziekte en trauma’s kan de balans verstoord raken. Het natuurlijke evenwicht tussen de twee systemen raakt dan uit balans. Hierbij gaat het sympatische systeem domineren wat zorgt voor een hogere hartslag met een lagere HRV waarde. Het lichaam kan dan vast komen te zitten in een ‘vecht’ situatie. Hierbij zorgt de aanhoudende stress voor een verstoring in juist die functies van het lichaam die te maken hebben met herstel en regeneratie. Het lichaam herstelt minder goed, de reserves worden aangesproken en dit kan voor gezondheidsklachten zorgen. Het is dus belangrijk om je HRV te meten.
Juist nu tijd inplannen voor ontspanning
Op dit moment is er veel gaande in de wereld. Er wordt een groot beroep gedaan op onze veerkracht en vermogen tot omgaan met veranderingen en stress. Ouders die jongleren tussen werken en het geven van thuisonderwijs, partners die beiden thuis werken, ouderen die geen bezoek mogen ontvangen van familie, banen die verloren gaan, jongeren die geïsoleerd thuis zitten. Dit maakt dat het parasympathische zenuwstelsel van een ieder in deze tijd behoorlijk onder druk staat. Uiteindelijk is stress an sich helemaal niet erg, en juist heel erg normaal. Het gaat er hierbij vooral om dat er voldoende herstel en ontspanning tegenover staan.
Om je herstel en parasympatisch systeem te ondersteunen in deze uitdagende tijden kun je denken aan ademhalingsoefeningen, massage, wandelen in de natuur, gezonde voeding, mediteren, mindfulness oefeningen, luisteren naar mooie muziek, gezond smartphonegebruik, dagdromen, een gebalanceerd slaapritme en het uiten van liefde.
Wil jij kennismaken met jouw hartritmevariabiliteit?
Ben je geïnteresseerd in hoe het is gesteld met jouw HRV? Bij Burnout Preventie & Begeleiding werken wij met een HRV Lifestyle analyse (in samenwerking met Biocoherence). Door middel van een hartslagmeter die je 72 uur op je lichaam draagt kunnen we meten hoe vaak je in de ‘actieve/ stress’ stand staat dan wel in de ‘rust/ herstel’ stand. Met deze HRV-meting zien we hoe het met jouw energiebalans is gesteld.
Je hartslag wordt gemeten onder normale omstandigheden, in alle aspecten van het dagelijkse leven (werken, huishouden, vrije tijd, sporten, slapen). Doordat je een logboek bijhoudt kunnen we een verband leggen tussen het effect van jouw leefstijl op je energiebalans en vitaliteit. Stressbronnen, herstelmomenten, de kwaliteit van slaap en je fysieke activiteit worden in kaart gebracht. Zie links een voorbeeld van een 24 uurs meting.
Na de meting bespreken we jouw analyse in een feedbacksessie. Vervolgens stel je voor jezelf doelen waarmee je aan de slag kan om je vitaliteit te verbeteren zowel op je werk als in je privéleven.